حال پیشینیان در ماه مبارک رمضان

ترجمه: عادل حیدری
برادر و خواهر مسلمانم؛ السلام علیکم ورحمة الله وبرکاته، و بعد:
این مقاله را همراه با زیباترین درودها و محبت ها که برخاسته از قلبی است که شما را به خاطر رضای خدا دوست می دارد نثارتان می‌گردانم و از درگاه حضرتش مسئلت می‌نمایم ما را در بهشت برینش در کنار یکدیگر گرد آورد.
به مناسبت ماه مبارک رمضان این مقاله را عرضه می‌دارم به امید اینکه با سینه‌ای گشوده پذیرا باشید.
چگونه از ماه مبارک رمضان استقبال بعمل آوریم؟ پروردگار می فرماید:
{شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِيَ أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ} [البقرة 185]
(ماه رمضان ماهی است که قرآن در آن فرو فرستاده شده است تا مردم را راهنمایی کندونشانه ها وآیات روشنی از ارشاد باشد ومیان حق وباطل جدائی افکند.)

حال پیشینیان در ماه مبارک رمضان
ترجمه: عادل حیدری

برادر و خواهر مسلمانم؛ السلام علیکم ورحمة الله وبرکاته، و بعد:

این مقاله را همراه با زیباترین درودها و محبت ها که برخاسته از قلبی است که شما را به خاطر رضای خدا دوست می دارد نثارتان می‌گردانم و از درگاه حضرتش مسئلت می‌نمایم ما را در بهشت برینش در کنار یکدیگر گرد آورد.

به مناسبت ماه مبارک رمضان این مقاله را عرضه می‌دارم به امید اینکه با سینه‌ای گشوده پذیرا باشید.

چگونه از ماه مبارک رمضان استقبال بعمل آوریم؟ پروردگار می فرماید:

{شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِيَ أُنزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدًى لِّلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِّنَ الْهُدَى وَالْفُرْقَانِ} [البقرة 185]

(ماه رمضان ماهی است که قرآن در آن فرو فرستاده شده است تا مردم را راهنمایی کندونشانه ها وآیات روشنی از ارشاد باشد ومیان حق وباطل جدائی افکند.)

برادر بزرگوارم پروردگار منان به این ماه به نسبت ماههای دیگر امتیازات ویژه ای عنایت نموده است .

از جمله:

1- بوی بد دهان روزه دار در نزد پروردگار خوشبوتر است از بوی مسک.

2- ملائکه به استمرار برای روزه داران طلب آمرزش می کنند تا اینکه افطار بنماید.

3- یزدان پاک هر شبانه روز بهشتش را پیراسته وخطاب بدان می فرماید: وقت آن نزدیک است که بندگانی که در راه من سختی های فراوانی را متحمل شده اند بسوی تو آیند.

4- شیاطین در این ماه به غل وزنجیر کشیده می شوند.

5- درهای بهشت در این ماه گشوده می شوند ودرهای دوزخ بسته خواهند شد.

6- در این ماه شبی وجود دارد که از هزار ماه بهتر است. وچنانچه کسی آنرا از دست دهد از تمام نیکی ها محروم گشته است.

7- در شب آخر ماه رمضان گناهان روزه داران آمرزیده می شوند.

8- در هر شب از شبهای این ماه خداوند عده ای را از آتش جنهم آزاد می کند.

پس ای برادر ارجمندم…

از ماهی با وجود این همه ویژگی ها وامتیازات چگونه استقبال بعمل آوریم؟

آیا خود را به خوشگذرانی های بیهوده مشغول نموده ویا فالعیاذ بالله از قدوم وی اندوهگین باشیم؟

بنده صالح خداوند با توبه ای نصوح وعزمی راستین و آهنین بر غنیمت شمردن اوقات خویش به هدف آباد کردن زندگی اش همت می گمارد وبا انجام کارهای نیک وشایسته به استقبال این ماه می رود واز درگاه پروردگارش توفیق بندگی را مسئلت می نماید.

اعمالی وجود دارد که به انجام آن در ماه مبارک رمضان تأکید شده است از جمله
1- روزه:

پیامبرعلیه الصلوة والسلام می فرماید : «تمام اعمالی که فرزندان آدم انجام می دهند ده برابر الی هفتصد برابر به آنها پاداش داده می شود مگر روزه که پروردگار می فرماید: روزه برای من است و من پاداشش را خواهم داد. انسان روزه دار به خاطر من از خوردن و نوشیدن و ارضای شهوتش اباء ورزیده است. روزه دار به دو خوشحالی دست می یابد. اولین خوشحالی به هنگام افطاری و دومین به هنگام ملاقات پروردگار. و بوی دهان روزه دار در نزد خدا خوشبو تراست از بوی مسک». (متفق علیه)

و در جای دیگر رسول الله علیه الصلوة والسلام می فرمایند: «من صام رمضان ایمانا واحتسابا غفر له ما تقدم من ذنبه» [متفق علیه]

(کسی که رمضان را با ایمان واحتساب پاداش روزه بگیرد گناهان پیشین او آمرزیده خواهند شد).

و شکی نیست که چنین پاداش بزرگی تنها برای خودداری از خوردن ونوشیدن نیست زیرا پیامبر علیه الصلوة والسلام می فرمایند: «من لم یدع قول الزور والعمل به فلیس لله حاجة أن یدع طعامه وشرابه» [أخرجه البخاری]

(کسی که سخن ناحق وعمل بدان را رها نکند خدا را به خودداری وی از خوردن ونوشیدن نیازی نیست).

ودر جای دیگر می فرمایند: «الصوم جنة، فاذا کان یوم صوم احدکم فلا یرفث ولا یفسق ولا یجهل فان سابه احد فلیقل انی صائم». [اخرجه البخاری ومسلم]

(روزه سپر است و چنانچه یکی از شما روزه دار بود پس ناسزا نگوید و اعمال فسق و همچنین اعمال جاهلانه انجام ندهد و اگر کسی به وی ناسزا گفت پس بگوید همانا من روزه دار هستم).

ای بنده خدا ،اگر آهنگ روزه گرفتن را کرده ای باید بدانی لازم است تمام اعضای بدنت أعم از گوش وچشم وزبان وغیره روزه دار باشند واعمال قبل از رمضان با اعمالی که در رمضان انجام می دهی یکسان نباشند.
2- شب زنده داری

رسول الله صلی الله علیه وسلم می فرمایند: «من قام رمضان ایمانا واحتسابا غفر له ما تقدم من ذنبه» [اخرجه البخاری ومسلم]

کسی که قیام رمضان را بر پادا دارد همراه با ایمان واحتساب پاداش، گناهان پیشین او آمرزیده خواهند شد.

وپروردگار در قرآن می فرماید:

{وَعِبَادُ الرَّحْمَنِ الَّذِينَ يَمْشُونَ عَلَى الْأَرْضِ هَوْنًا وَإِذَا خَاطَبَهُمُ الْجَاهِلُونَ قَالُوا سَلَامًا (63) وَالَّذِينَ يَبِيتُونَ لِرَبِّهِمْ سُجَّدًا وَقِيَامًا} [الفرقان: 64-63]

(وبندگان رحمان کسانیند که آرام روی زمین راه می روند وهنگامی که نادانان ایشان را مخاطب قرار می دهند از آنان روی می گردانند وسخن نیک بر زبان جاری می سازند. وکسانید شب را با سجده وقیام به روز می آورند).

شب زنده داری از کارهای همیشگی رسول الله علیه الصلوة والسلام بود. ام المؤمنین عائشه می فرمایند: قیام شب را رها مکن زیرا پیامبر آنرا رها نمی کرد و در آن هنگام که بیمار بودند و یا کسالت داشتند در حال نشسته قیام شب را بجای می آوردند.

عمر بن الخطاب رضی الله عنه قیام شب را بجای می آورد تا اینکه نیمه شب فرا می رسید. سپس خانواده خود را بیدار نموده ومی فرمود: نماز ، نماز واین آیه را تلاوت می کرد:

{وَأْمُرْ أَهْلَكَ بِالصَّلَاةِ وَاصْطَبِرْ عَلَيْهَا لَا نَسْأَلُكَ رِزْقًا نَّحْنُ نَرْزُقُكَ وَالْعَاقِبَةُ لِلتَّقْوَى} [طه: 132]

(خانواده خود را به گزاردن نماز دستور بده وخود نیز بر اقامه آن ثابت و ماندگار باش .ما از تو روزی نمی خواهیم بلکه ما به تو روزی می دهیم و سرانجام از آن پرهیزگاری است).

و ابن عمر همواره این قول پروردگار را تلاوت می کرد که:

{أَمَّنْ هُوَ قَانِتٌ آنَاء اللَّيْلِ سَاجِدًا وَقَائِمًا يَحْذَرُ الْآخِرَةَ وَيَرْجُو رَحْمَةَ رَبِّهِ} [زمر: 9]

([آیا شخص مشرک بهتر است یا] کسی که در اوقات شب سجده کنان وایستاده به طاعت و عبادت مشغول می شود و خویشتن را از عذاب آخرت بدور می دارد و رحمت پروردگار خود را خواستار می گردد؟)

ومی فرمود منظور آیه عثمان بن عفان است. ابن ابی حاتم می گوید: ابن عمر به علت کثرت نمازهای شب عثمان و همچنین قرائتهای طولانی وی این سخن را بر زبان جاری ساخته است.

علقمة بن قیس می گوید شبی همراه با عبدالله بن مسعود خوابیدم و مشاهده کردم که اول شب برخاست و مانند امامی که بهنگام نماز جماعت به قرائت اشتغال می ورزد به ترتیل قرآن پرداخت و به استمرا به نماز ادامه داد تا اینکه وقت نماز صبح فرا رسید.

سائب بن زید می فرماید: گاهی اوقات می شد قاری قرآن صدها آیه را بهنگام نماز می خواند تا جایی که از فرط ضعف به عصا تکیه می نمود. اما هیچکس از نماز انصراف نمی داد تا اینکه نماز صبح فرا می رسید .

توجه:

ای برادر مسلمانم شایسته است که نماز تراویح را همراه امام به پایان برسانی تا نام تو را در لیست بر پا دارندگان نماز بنویسند. پیامبر علیه الصلوة والسلام می فرماید: «من قام مع امامه حتی ینصرف کتب له قیام لیلة» [رواه اهل السنن]

(کسی که همراه اما نمازرا بر پا دارد تا اینکه منصرف شود در کارنامه اعمالش قیام شب بر او نوشته خواهد شد)‌
3- صدقه دادن

رسول الله صلی الله علیه وسلم سخاوتمند ترین انسانها بودند ودر ماه رمضان ایشان سخاوتمندتر از ماههای دیگر می شدند ودر بذل وبخشش از بادهایی که ابرهای باران زا را جابه جا می کنند پیشی می گرفت ومی فرمودند:

«أفضل الصدقة صدقة فی رمضان…» اخرجه الترمذی عن انس

(بهترین صدقه صدقه ای است که در ماه رمضان عطا می شود) .

وزید بن اسلم از پدرش روایت می کند که شنیدم عمر بن الخطاب رضی الله عنه می فرمود: رسول الله ما را امر به صدقه دادن نمود . در آن هنگام مقداری مال نزد من بود با خود گفتم: اگر قرار باشد روزی در کارهای خیر بر ابوبکر پیشی بگیرم مسلما امروز خواهد بود . سپس نصف دارایی خود را برداشته و به نزد رسول الله آمدم . ایشان فرمودند: «چه چیز را برای خانواده خود باقی گذاشته ای؟» گفتم: نصف دیگر را. درهمان حال ابوبکر صدیق همراه با تمام دارایی های خود بر پیامبر وارد شد. پیامبر فرمود: «چه چیز را برای خانواده خود باقی گذاشته ای؟» گفت: خدا ورسولش را برای آنها باقی گذاشته ام. پس از آن به ابوبکر گفتم : پس از امروز در هیچ امر خیری گوی سبقت را بر تو نمی ربایم.

طلحة بن یحیی بن طلحه روایت می کند: مادر بزرگم سعدی بنت عوف المریة که رابطه بسیار نزدیکی با طلحة بن عبیدالله داشت نقل می کند: روزی بر طلحه وارد شدم در حالی که افسرده و اندوهگین بودند عرض کردم: ای طلحه چه شده است که تو را اندوهگین می یابم. ایشان فرمودند: اموالم رو به ازیاد نهاده اند و من از این بابت اندوهگینم. گفتم: آنها را بین مستمندان تقسیم کن سپس دستور داد اموالش را بین فقرا تقسیم کردند تا جایی که حتی یک درهم از آن اموالش باقی نماند. طلحة بن یحیی می گوید از خزانه دار طلحه سؤال شد که مقدار اموال چقدر بود؟ در جواب گفت: چهار هزار درهم.

پس ای برادر بزرگوارم

صدقه در ماه مبارک رمضان ویژگی های فراوانی دارد پس بشتاب به سوی آن و حریص باش برادای آن به اندازه استطاعت خویش.
صدقه نمونه های فراوانی دارد از جمله :
الف :غذا دادن

پروردگار می فرماید

{وَيُطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَى حُبِّهِ مِسْكِينًا وَيَتِيمًا وَأَسِيرًا (8) إِنَّمَا نُطْعِمُكُمْ لِوَجْهِ اللَّهِ لَا نُرِيدُ مِنكُمْ جَزَاء وَلَا شُكُورًا (9) إِنَّا نَخَافُ مِن رَّبِّنَا يَوْمًا عَبُوسًا قَمْطَرِيرًا (10) فَوَقَاهُمُ اللَّهُ شَرَّ ذَلِكَ الْيَوْمِ وَلَقَّاهُمْ نَضْرَةً وَسُرُورًا (11) وَجَزَاهُم بِمَا صَبَرُوا جَنَّةً وَحَرِيرًا} [انسان 12-8]

(وخوراک می دادند به بینوا ویتیم واسیربه خاطر دوست داشت خدا [وبه زبان حال به ایشان می گویند] ما شما را تنها به خاطر الله خوراک می دهیم و از شما پاداش و سپاسگذاری نمی خواهیم. ما از عذاب پروردگارمان می‌ترسیم از روز بس ترشرو، و سخت اخموئی. به همین خاطر خداوند، آنان را از شر و بلای آنروز محفوظ می‌دارد و ایشان را به خرمی و شادمانی می‌رساند. و در برابر صبری که نموده‌اند خداوند بهشت و جامهٔ ابریشمین را پاداششان می کند)

گذشتگان بر غذا دادن به دیگران حریص بودند و آن را بر بسیاری از عبادات مقدم می دانستند. تفاوتی نداشت بین سیر کردن یک گرسنه و یا غذا دادن به برادری صالح و نیکو. شرط نیست که کسی که از غذا استفاده می کند حتماً فقیر باشد.

پیامبرصلی الله علیه وسلم می فرماید:

«یاأیها الناس أفشوا السلام، وأطعموا الطعام، وصلوا الأرحام، وصلوا باللیل والناس نیام، تدخلوا الجنة بسلام» [رواه احمد والترمذی وصححه الألبانی]

(ای مردم: سلام را در میان خود رواج دهید و به دیگران غذا دهید و صله رحم را بجای بیاورید و نماز شب را برپا دارید در آن هنگام که مردم خوابیده اند .[اگر این کارها را انجام دادید] به سلامت وارد بهشت خواهید شد)

حتی بعضی از گذشتگان می فرمودند: اگر ده نفر از یارانم را بر سر سفره غذا دعوت کنم در نزد من محبوبتر می باشد از اینکه ده نفر از فرزندان اسماعیل را ازقید بردگی آزاد کنم.

بسیاری از سلف با افطار خویش، دیگران را تحت تأثیر قرار می دادند. از جمله عبدالله بن عمر، داؤد طائی، مالک بن دینار، احمد بن حنبل و…

ابن عمر رضی الله عنه فقراء وایتام و مساکین را به منزل می آورد و همراه با آنان افطار می نمود و چنانچه در می یافت مستمندی به خانه اش آمده ولی او را به درون منزل راهنمایی نکرده اند آنروز را در خانه افطار نمی کرد.

در میان سلف کسانی بودند که برادرانشان را بر سر سفره دعوت نموده ودرحالی که خود روزه دار بودند به آنها خدمت می کردند و آنها را می دمیدند . که از میان آنها می توان عبدالله بن مبارک و حسن بصری را نام برد.

ابوسوار عدوی می گوید: مردانی از بنی عدی در این مسجد نماز می گذارند که هیچکدام از آنها هیچگاه به تنهایی بر سر سفره ای افطار ننموده است. اگر کسی را در خانه یافتند با هم افطار می کنند و چنانچه کسی را نیابند، غذای خود را به مسجد آورده و همراه با مردم افطار می کنند.
عبادت غذا دادن به دیگران عبادات بسیار دیگری را در پی دارد از جمله:

دوست داشتن و ابراز محبت به برادرانی که دوست داشتن آنها سبب ورود انسان به بهشت می شود. طبق فرمودهٔ رسول الله صلی الله علیه وسلم: «لن تدخلوا الجنة حتی تؤمنوا ولن تؤمنوا حتی تحابوا» (وارد بهشت نخواهید شد تا اینکه ایمان داشته باشید و ایمان نخواهید داشت تا اینکه یکدیگر را دوست داشته باشید) همچنین همنشینی با صالحان.
ب- افطاری دادن به روزه داران

پیامبر علیه الصلوة والسلام می فرماید: «من أفطر صائما کان له مثل أجره غیر أنه لا ینقص من أجرالصائم شیء» أخرجه أحمد والنسائی وصححه الألبانی

(کسی که روزه داری را افطاری دهد برای او از پاداش مانند شخص روزه دار است بدون اینکه از اجر روزه دار کاسته شود.

و درحدیث سلمان آمده است: «کسی که به روزه داری افطاری دهد این افطاری سبب آمرزیده شدن گناهانش و آزاد شدنش از آتش جهنم خواهد شد وبرای او از ثواب مانند شخص روزه داراست بدون اينكه از اجر روزه دار كاسته شود». گفته شد يا رسول الله همه ما استطاعت ندارند روزه داری را افطاری دهند. پيامبر فرمود: «خداوند اين پاداش را براي كسی می دهد كه به روزه داری مقداری شير يا خرما دهد ويا مقدار اندكي آب به وي بنوشاند وكسی كه به روزه داری آب بنوشاند خداوند از حوض من مقداري آب به او مي نوشاند كه پس از نوشيدن آن هيچگاه تشنه نخواهد شد تا اينكه وارد بهشت شود».
4- اهميت دادن به قرائت قرآن

پاداش اعمالی که دیگران بر اثر نیرویی که از غذای شما کسب می کنند از دیگر مسائلی است که از این عبادت نشأت می گیرد.در اينجا دو حال ازحالات سلف را ذكر خواهيم نمود.
الف: بسیار خواندن قرآن

ماه رمضان ماه قران است و بر هر مسلمانی شايسته است كه بيش از اوقات ديگر به قرائت قرآن بپردازد. و يكی از ويژگی های سلف مورد توجه قرار دادن قرآن بود. و جبرئيل در ماه رمضان قرآن را بر پيامبر عليه الصلوة و السلام مدارسه می‌كرد. و عثمان بن عفان هر روز یک ختم قرآن می نمود. و در ميان گذشتگان كسانی بودن كه در هر سه شب به هنگام قيام الليل يك ختم كامل می‌نمودند. و برخی ديگر در هر هفت شب یک ختم قرائت مي كردند وعده ای بودند كه درهر ده روزه يک ختم قرآن می‌خواندند .

نقل می كنند كه امام شافعی در ماه رمضان شصت ختم قرآن را در خارج از نماز قرائت می كرد و اسود در هر دو شب یک ختم قران را قرائت می كرد و قتاده در تمام زندگی‌اش هر هفته یک ختم قرآن می‌خواند و چون رمضان فرا می‌‌رسيد هر سه شبانه روز یک ختم و در دهه آخر رمضان هر شب یک ختم قرآن می‌خواند و امام زهری چون ماه رمضان می‌رسيد قرائت حديث و همنشينی با اهل علم را رها نموده و به قرائت قرآن از روی مصحف روی می‌آورد.

علامه ابن رجب حنبلی می فرماید: نهی بعمل آمده است از اینکه شخص مسلمان در هر سه روز یک ختم قرآن بجای نیاورد.اما دراوقات ویژه مانند ماه مبارک رمضان ویا در اماکن ویژه مانند مسجدالحرام مستحب است که فراوان به این امر اشتغال داشته باشند و قرار گرفتن در این زمان و مکان را غنیمت بشمرند. و این نظر اما احمد و اسحاق و غیره از ائمه نیز می باشد.
ب: گریستن به هنگام قرائت ویا شنیدن آیات قرآن از ترس پروردگار

تلاوت قرآن بدون تدبر واندیشیدن به آن از منش سلف واز رهنمونهای ایشان نمی باشد. بلکه آنان از کلام پروردگار متأثر گشته ودیگران را نیز تحت تأثیر قرار می دادند. در صحیح امام بخاری از عبدالله بن مسعود روایت شده است که پیامبر علیه الصلوة والسلام فرمودند: «قرآن را بر من بخوان». عرض کردم یا رسول الله آیا قرآن را بر شما بخوانم درحالی بر شما نازل شده است ایشان فرمودند : «می خواهم از کسی غیر از خودم بشنوم» ومن شروع کردم به قرائت سوره نساء تا اینکه به آیه رسیدم که:

{فَكَيْفَ إِذَا جِئْنَا مِن كُلِّ أمَّةٍ بِشَهِيدٍ وَجِئْنَا بِكَ عَلَى هَؤُلاء شَهِيدًا} [نساء: 41]

(چگونه خواهد بود بدانگاه که از هر ملتی گواهی بیاوریم و تو را شاهدی بر اینان بیاوریم)

پیامبر فرمود کافی است. هنگامی که به ایشان نگریستم مشاهده کردم اشک از دیده گانشان سرازیر شده است.

و بیهقی از ابوهریرة روایت می کند که هنگامی که این آیه نازل شد که

{أَفَمِنْ هَذَا الْحَدِيثِ تَعْجَبُونَ (59) وَتَضْحَكُونَ وَلَا تَبْكُونَ} [نجم60-59]

(آیا از این سخن تعجب می کنید و در شگفت می افتید و آیا می خندید و گریه نمی کنید؟!)

اهل صفه همگی گریستند تا جایی که سیل اشکها محاسنشان را خیس نموده بود. هنگامی که پیامبر احساس کرد اهل صفه می گریند ایشان نیز گریستند وبا گریه ایشان همگی ما به گریه افتادیم. سپس پیامبر فرمودند : آتش جهنم به کسی نخواهد رسید که از ترس خدا بگرید.

ابن عمر سوره مطففین را می خواند تا اینکه به آیه ششم رسید. آنجایی که خداوند می فرماید :

{یوم یقوم الناس لرب العالمین}

(همان روزی که مردمان در پیشگاه پروردگار جهانیان بر پا می ایستند)

سپس چنان گریست که نقش بر زمین شد و هنگامی که بر خاست از ادامه قرائت امتناع ورزید.

مزاحم بن زفر نقل می کند: سفیان ثوری نماز مغرب را بر ما می خواند تا اینکه به آیه {ایاک نعبد وایاک نستعین} رسید چنان گریست که قرائتش قطع شد وپس از مدتی به قرائتش ادامه داد.

ابن أشعث می‌گوید : شبی متوجه شدم فضیل بن عیاض در حالی که سورهٔ محمد را در نماز قرائت می کرد بشدت می گریست تا اینکه به این آیه رسید که خداوند می فرماید:

{وَلَنَبْلُوَنَّكُمْ حَتَّى نَعْلَمَ الْمُجَاهِدِينَ مِنكُمْ وَالصَّابِرِينَ وَنَبْلُوَ أَخْبَارَكُمْ} [محمد: 31]

(ما همه شما را قطعا آزمایش می کنیم تا معلوم شود مجاهدان و صابران شما کیانند و اخبار شما را بیازمائیم) و به استمرار جمله {ونبلو أخبارکم} را تکرار می کرد و سپس می گفت: پروردگارا اگر احوال و اسرار ما را برملا سازی ما را رسوا نموده ای وعذاب داده ای. و همواره گریه می کرد.
5- نشستن در مسجد تا هنگام طلوع خورشید

پیامبرعلیه الصلاة و السلام تا هنگامی که نماز صبح را می خواندند در محل نماز می نشستند تا اینکه خورشید طلوع کند [اخرجه مسلم]

و امام ترمذی حدیثی را از انس روایت می کند که پیامبر علیه الصلاة و السلام فرمودند:

«من صلی الفجر فی جماعة ثم قعد یذکرالله حتی تطلع الشمس ثم صلی رکعتین کانت له کأجر حجة وعمرة تامة تامة تامة» [صححه الألبانی]

(کسی که نماز صبح را به صورت جماعتی به جای آورد سپس بنشیند به ذکر خدا مشغول شود تا اینکه خورشید طلوع کند و پس از آن دو رکعت نماز به جای آورد برای او از اجر و پاداش مانند یک حج و عمره کامل است).

و به این کار در تمام ایام سال تشویق شده است تا چه رسد به رمضان.

پس ای برادر گرامی

خداوند همتی والا و انگیزه ای محکم به تو عنایت بخشد.

در جهت تحقق این همه ثواب از خداوند طلب یاری بنما و به صالحین اقتدا کن و برای رضای خداوند با نفس خویش به مبارزه بپرداز زیرا همت عالی برای فتح قله های ترقی، از منازل بهشت است.
6- اعتکاف

پیامبر علیه الصلاة و السلام در هر رمضان ده روز اعتکاف می کرد و چون سال آخر حیاتشان فرا رسید بیست روز در مسجد اعتکاف نمود. [اخرجه البخاری]

اعتکاف عبادتی است که عبادات فراوان دیگری چون تلاوت، نماز، ذکر، دعاء و غیره را در پی دارد. و چه بسا عده ای از انسانها که چون آنرا تجربه نکرده اند می پندارند که اعتکاف عملی بسیار شاق و طاقت فرساست، در حالیکه این عمل آسان است برای کسی که خداوند آنرا برایش آسان بگرداند. و کسی که به نیتی صالح و عزیمتی صادق مسلح شد یقینا پروردگار او را یاری خواهد نمود. و در شریعت به اعتکاف در دهه اخیر جهت تحری و یافتن شب قدر تأکید شده است. و اعتکاف خلوت شرعی است که انسان خود را در جهت طاعت خدا و یاد او محبوس می کند و از تمام مشغله هایی که میان قلب او و پروردگار فاصله ایجاد می کند دوری می گزیند و روح وجسم خود را به خدا می‌سپارد.
7- انجام مناسک عمره در ماه مبارک رمضان

از پیامبر علیه الصلوة والسلام ثابت شده است که ایشان فرمودند: «عمرة فی رمضان تعدل حجة» أخرجه البخاری ومسلم [و در روایت دیگر] «حجة معی»

(عمره در ماه رمضان مساوی است با یک حج) و در یک روایت (مساوی است با یک حج به همراه من) پس خوشا به سعادت تو ای برادر که همراه پیامبر حج می کنی.
8- جستجوی شب قدر

پروردگار می فرماید:

{إِنَّا أَنزَلْنَاهُ فِي لَيْلَةِ الْقَدْرِ (1) وَمَا أَدْرَاكَ مَا لَيْلَةُ الْقَدْرِ (2) لَيْلَةُ الْقَدْرِ خَيْرٌ مِّنْ أَلْفِ شَهْرٍ} [قدر: 3-1]

(ما قرآن را در شب قدر فرو فرستادیم وتو چه می دانی شب قدر کدام است.شب قدر شبی است که از هزار ماه بهتر است)

و رسول الله علیه الصلوة والسلام می فرمایند: «من قام لیلة القدر ایمانا واحتسابا غفر له ما تقدم من ذنبه»

(کسی که شب قدر را با ایمان واحتساب اجر بر پای دارد گناهان پیشین او آمرزیده می شوند) وخود پیامبر به جستجوی شب قدر می پرداخت ویارانش را تشویق می نمود به جستجوی آن بپردازند. و در دهه آخر خانواده خویش را بیدار می نمود، به امید اینکه شب قدر را دریابند.

در مسند از عباده بصورت مرفوع روایت شده است: «کسی که در جهت یافتن شب قدر، شب را بر پای دارد وموفق به درک آن شود گناهان پیشین و آینده وی آمرزیده خواهد شد».

و در مورد بعضی از گذشتگان از صحابه وتابعین وارد شده است که در دهه اخیر غسل می زدند وخوشبویی استعمال می نمودند به امید اینکه با بهترین وجه شب قدر را دریابند.

پس ای کسی که عمرت را در هیچ و پوچ صرف می نمایی، آنچه را که در گذشته از دست داده‌ای در رمضان دریاب زیرا که خود عمری محسوب می شود. و عمل در آن از هزار ماه بهتر می باشد. و کسی که از اجر و پاداش آن محروم شد از تمام نیکی ها محروم گشته است.

این شب در دهه آخر ماه مبارک رمضان ودر شبهای فرد می باشد،وبیشتر امید می رود که شب بیست وهفتم باشد. به دلیل حدیثی که مسلم از ابی بن کعب روایت می کند که فرمودند: «به خدا قسم من می دانم که آنشب چه شبی است و همانا شبی است که پیامبر ما را امر نمود آنشب را بر پا داریم وآن شب، شب بیست وهفتم می‌باشد» و أبی بر آن سوگند یاد می کرد ومی فرمود: «با دلایل ونشانه هایی که پیامبرمان ما را از آن مطلع ساخته است خورشید در حالی در صبح آنروز طلوع می کند که هیچ شعاعی ندارد».

أم المؤمنین عائشه می فرماید: عرض کردم : ای رسول خدا اگر شب قدر را دریافتم چه بگویم. پیامبر فرمود بگو: «اللهم انک عفو تحب العفو فأعف عنی» [رواه احمد وترمذی وصححه الألبانی]

(بار الها همانا که تو بسیار بخشنده ای وبخشش را دوست داری پس مرا ببخش)
9- کثرت ذکر و دعا واستغفار

ای برادر بزرگوارم….

شب ها وروزهای ماه مبارک رمضان اوقات بسیار ارزشمندی است که باید آنها را با ذکر خدا ودعا،خصوصا در اوقات اجابت دعا غنیمت شمرد.
به ویژه در این اوقات:

الف : بهنگام افطار: زیرا دعای روزه دار به هنگام افطار رد نخواهد شد.

ب: در یک سوم آخر شب که پروردگار به آسمان دنیا می آید و ندا می زند: «آیا خواهنده ای هست تا خواسته اش را به او عطا کنم و آیا کسی هست که طلب بخشش کند تا او را ببخشم».

استغفار به هنگام سحر:پروردگار می فرماید:

{وَبِالْأَسْحَارِ هُمْ يَسْتَغْفِرُونَ} [ذاریات 18]

(وبه هنگام سحر، طلب آمرزش می‌کنند)
و در پایان برادر و خواهر گرامی‌ام

پس از این گشت وگذار در باغ بهشت سزاوار است از پرتواعمال نیک بهره ای گیریم.

اکنون تو را بر امر مهمی رهنمون می سازم آیا می دانی آن چیست؟

همانا آن اخلاص می باشد. چه بسا روزه دارانی که جز تشنگی وگرسنگی بهره ای از روزه نمی برند و چه بسا قیام کنندگانی که تنها بهره ای که از قیام می برند شب بیداری وخستگی است.

خداوند همه ما را در پناه خود نگه دارد.برای همین می بینیم پیامبر نسبت به این مسئله بسیار تأکید نموده است در آنجا که می فرماید: «ایمانا واحتسابا»

گذشتگان نیز بر پنهان نگه داشتن اعمال صالحشان حریص بودند، از ترس اینکه مبادا در درونشان با مشکلی مواجه شوند.

حمادبن زید در مورد تابعی بزرگوار ایوب سختیانی چنین می گوید: ایوب زمانی که حدیثی رابیان می کرد از شدت رقت قلبش صدایش می گرفت. پس از آن چهره اش را بر می گرداند ومی گفت : به چه سرماخوردگی شدیدی مبتلا شده ام. و خود را سرما خورده نشان می داد تا اینگه گریه هایش مخفی شوند.

محمد بن واسع می فرماید: مردانی را درک کردم که چه بسا در کنار همسرشان خوابیده بودند وسرهایشان بر روی یک بالش بود. و بالش از کثرت گریه‌های ایشان خیس می شد بدون اینکه همسرشان متوجه شود. و مردانی را دریافتم که در صفهای نماز اشک از دیدگانش جاری می شد بدون اینکه کسانی که در کنار او کنار او ایستاده بودند متوجه شوند.

ایوب سختیانی شب زنده داری می کرد و قیام اللیل خود را مخفی نگه می داشت وچون صبح فرا می رسید چنان صدایش را بلند می کرد که گویا تازه از خواب بیدار شده است. وابن عدی نقل می کند : داؤد بن ابی هند چهل سال را روزه گرفت بدون اینکه خانواده اش باخبر باشند؛ وی در بازار مشغول به کار بود و چون صبح فرامی رسید غذای روز خود را بر می داشت و در میان را به فقرا می داد و شب که به خانه باز می گشت در کنار آنان افطار می نمود.

سفیان ثوری می فرماید:به من رسیده است که بنده ای عملش را در خفا و پنهانی انجام می دهد و شیطان او را وسوسه می کند تا دوست بدارد که اعمالش را علنی و آشکارا انجام دهد. سپس چنان او را وسوسه می کند که دوست بدارد دیگران او را به خاطر اعمالش ستایش کنند. و بدینوسیله عمل از آشکارا بودن محض وارد حیطهٔ ریاء می شود.
کارهای بیهوده در رمضان

برادرم، خواهرم

گمان می برم سخن را بر تو به دارازا کشیدم و اکنون تو را به غنیمت شمردن لحظه های زندگی تشویق می کنم. تو را از سخن گفتن باز داشتم ولیکن آیا به من اجازه خواهی داد با کمک همدیگر با پدیده خطرناکی مبارزه کنیم؟

آن هم پدیده ای به نام تلف کردن اوقات خصوصا در ماه مبارک رمضان. و بیائید لحظه های زندگی را در طاعت خدا صرف نمائیم که غفلت از یاد خدا مساوی است با فاصله گرفتن از نسائم رحمت الهی:

{وَمَنْ أَعْرَضَ عَن ذِكْرِي فَإِنَّ لَهُ مَعِيشَةً ضَنكًا وَنَحْشُرُهُ يَوْمَ الْقِيَامَةِ أَعْمَى (124) قَالَ رَبِّ لِمَ حَشَرْتَنِي أَعْمَى وَقَدْ كُنتُ بَصِيرًا (125) قَالَ كَذَلِكَ أَتَتْكَ آيَاتُنَا فَنَسِيتَهَا وَكَذَلِكَ الْيَوْمَ تُنسَى (126) وَكَذَلِكَ نَجْزِي مَنْ أَسْرَفَ وَلَمْ يُؤْمِن بِآيَاتِ رَبِّهِ وَلَعَذَابُ الْآخِرَةِ أَشَدُّ وَأَبْقَى} [طه127-124]

(و هر که از یاد من روی بگرداند زندگی تنگ خواهد داشت. و روز رستاخیز او را نابینا گرد می آوریم. خواهد گفت : پروردگارا چرا مرا نابینا جمع آورده ای در حالیکه من قبلا بینا بوده ام؟. {خدا} می گوید: همین است.آیات من به تورسید وتو آنها را نادیده گرفتی ؛ همانگونه هم تو امروز نادیده گرفته می شوی، ما اینگونه سزا می دهیم کسی را که افراط وتفریط پیش می گیرد وبه آیات پروردگارش ایمان نمی آورد.مسلما عذاب آخرت بسیار سخت تر وماندگار تر است)

چقدر از درون احساس درد واندوه می کنی آنهنگام که جوانانی را مشاهده می نمایی که در شبهای ارزشمند رمضان، لهو ولعب وکارهای بیهوده را پیشه خود ساخته اند؟

چه بسیارند کارهای حرام ومعصیت هایی که در شبهای رمضان آشکارا صورت می گیرد.

آری، مسلمان همواره در مقابل دیگر مسلمانان از خود غیرت نشان می دهد خصوصا وقتی مشاهده می کند شخصی در عنفوان جوانی حیات خود را در معصیت ونافرمانی پروردگارش می گذراند.

اما..

اندوهگین مباش، همانا راه رسیدن به سعادت برای تو وبرادرانت دعوت و دعا است. دعوت دادن مسلمانانی که راه غفلت را در پیش گرفته اند وتلاش بر رهنمون ساختن آ نها به راه راست.

وهمچنین دعا کردن برای آنها در خلوت ها به امید اینکه خداون دعا هایمان را مستجاب نماید و ما را از شقاوتمندان نگرداند.

منبع: «حال السلف فی رمضان» انتشارات دار ابن خزیمة